Quán không

QUÁN KHÔNG

Một trong năm cách đối phó với tâm hờn giận, thù ghét ai đó là ‘quán không’ (Asatimanasikāra). Nghĩa là xét rằng mọi hiện hữu chỉ là nắm bụi trong gió, trong hư không.

Chú giải giải thích rằng, coi như nắm bụi trong gió vậy.

Nói như vậy không có nghĩa rằng mình coi thường người ta mà là mình quán xuyên thấu bản chất thực sự của mỗi chúng sanh trong đời này chỉ là một nắm bụi trong hư không.

Khi mình giận ai quá, mình nghĩ chẳng qua là nắm bụi này đang giận nắm bụi kia, đó là ‘pháp quán không’. Quí vị còn nhớ câu chuyện chiếc thuyền trong đêm (*) của Nhựt bổn không? Thiền phổ ngữ lục của Nhật có kể một câu chuyện, đang đêm trên sông, có một chiếc xuồng khác tông vào xuồng của mình. Tâm trạng của mình sẽ không giống nhau trong hai tình huống chiếc xuồng đó có người và chiếc xuồng đó không có người. Ở đây cũng vậy, nếu mình không quán không thì mình còn coi có bỉ có thử, có ta có người, có mình có hắn có ả có mụ thì mình mới nổi dịch lên, còn nếu nói rốt ráo thì mình coi đó chỉ là một nắm bụi. Còn nói theo biology thì thân thể mình chỉ là những tế bào, những phân tử sinh học chứ không có gì hết. Về tâm lý thì chỉ là những khoảnh khắc thiện ác buồn vui nối tiếp nhau. Giá trị của mình là do mình tự dựng nên mà thôi. Ví dụ bà con có thấy mình ăn rồi mình son phấn bặm môi, nhíu mày nghiêng qua lắc lại soi gương soi kiếng thấy mình đẹp mình thơm? Tôi nói thiệt, trong room có ai đáng gọi là giai nhân mỹ nữ không tôi không biết, nhưng tôi biết chắc một chuyện, nếu bây giờ có một người đẹp tuyệt thế đi nữa mà chỉ cần họ quên thở trong vòng mười lăm phút là ai cũng ngại chạm tay vào chứ đừng nói cúi xuống mà hôn. Hôn trên trán đã không dám chứ đừng nói là hôn môi hôn miệng. Cái xác mười lăm phút còn nóng đó chứ, nhưng chỉ cần bác sĩ phán đã đi rồi thì đẹp bằng trời đi nữa chạm tay vào bằng ngón út là đã ớn rồi. Điều đó cho thấy rằng thân này là nắm bụi là đúng. Quí vị bắt buộc phải tin thôi, ông nào háo sắc nhất, bà nào mê trai nhất cứ nhớ lời của tôi. Cách đây nửa tiếng đồng hồ mình muốn trên trời là chim liền cánh, dưới đất là cây liền cành đời đời kiếp kiếp, trăm năm hạnh phúc, sắt cầm hòa hợp long phụng hòa minh gì đó, nhưng tắt thở một cái là ba chân bốn cẳng chạy sút dép liệng giày.

Tôi nhớ hồi xửa hồi xưa tôi có đọc một câu chuyện không biết là chuyện cười hay chuyện ma. Bốn anh sinh viên trường y vì một hoàn cảnh sao đó mà được sắp xếp canh một cái xác chờ người dưới quê lên nhận xác. Họ tiêu khiển cho qua thời gian bằng cách đánh bài cho vui. Hai anh ngồi quay vô trong, hai anh ngồi ngó ra ngoài. Đang xóc xóc chia chia, một trong hai anh ngồi ngó vô trong thấy cái xác kia tự nhiên nhúc nhích. Ảnh thấy nhợn rồi. Lát sau ảnh để ý thấy cái xác bật ngồi dậy, cứng đơ. Ảnh viện cớ đi tiểu rồi vọt mất. Sòng bài còn ba người. Một anh lại thấy sao cái xác đứng dậy, ảnh không dám la sợ cả đám vọt mất hết. Ảnh nói, sao thằng kia đi lâu quá không vô, để tao ra tao kiếm nó. Rồi ảnh cũng vọt luôn. Dĩ nhiên, cuối cùng mình biết chuyện gì sẽ xảy ra rồi. Tôi không nhớ đó là chuyện ma hay chuyện cười, chuyện thật hay chuyện xạo. Nhưng điều làm tôi thấm thía cho tới bây giờ, thì ra cái lòng người nó bạc như vậy đó. Thuở nào còn sống mình thương mình mến, mình nhớ nhung, tương tư mong đợi tùm lum. Tới hồi tắt thở một cái rồi là lạnh xương sống. Tôi nói thiệt, tôi cũng có chị, cũng có anh, cũng có mấy huynh đệ trong nhà, tôi thương lắm. Đại sư huynh thứ ba, đại sư huynh thứ tư, sư đệ em ruột của tôi thứ tám thứ chín tôi thương lắm. Đều là tu sĩ hết chứ không phải người đời, nhưng nói thiệt, nhưng tắt thở rồi bắt tôi phải qua đêm trong căn phòng có cái xác của các vị ấy thì tôi cũng hơi nhợn. Anh em thương quá, dĩ nhiên trong hoàn cảnh ngày mai đem thiêu rồi, phút biệt ly thì ráng nấn ná với nhau nhưng nói thiệt với bà con, tối đó cũng nhợn lắm. Hồi nào còn sống thì anh anh em em chứ bây giờ thì lạnh ngắt. Lỡ tối cái xác đó dựng dậy mà không phải mấy vị đó mà là người khác… Tại sao nãy giờ tôi kể chuyện ma tào lao? Là vì tôi muốn nhấn mạnh chữ ‘quán không’. Quán không là vậy đó. Thuở nào là anh ruột em ruột, là bạn trai bạn gái, là chồng là vợ là con là cháu. Chỉ có 15 phút chết lâm sàng, bác sĩ phán đã đi rồi là bắt đầu tình hình đã khác rồi. Ngay lúc còn sống cho tới lúc chết, từ lúc yêu qua lúc sợ chỉ cách nhau có mười lăm phút! Đủ để cho quí vị chán đời chưa? Chưa kể là chết bằng tai nạn, chết không còn toàn thây, máu me tanh tưởi, phân nước tiểu tùm lum. Quán không nghĩa là ở đây không có người nào giận người nào mà là nắm bụi này giận nắm bụi kia.

#SưGiácNguyên giảng