Các pha của tâm thức con người

 

Bốn pha của tâm thức con người:

Ở phương Đông chúng ta đã phân chia tâm thức con người thành bốn pha. 

Pha thứ nhất chúng ta gọi là "thức," jagrat. Thức nghĩa là "ý thức cộng suy nghĩ"; bạn có ý thức, nhưng tâm trí bạn bị chen chúc bởi các ý nghĩ.

Pha thứ hai chúng ta đã gọi là "mơ," swapna. Trạng thái thứ hai nghĩa là "vô thức cộng suy nghĩ"; bạn rơi vào giấc ngủ, nhưng suy nghĩ tiếp tục cho nên có mơ. Mơ là cách suy nghĩ trong ngủ, và suy nghĩ là cách mơ trong khi thức. Suy nghĩ và mơ không phải là hai thứ tách bạch. Mơ chỉ là suy nghĩ theo ngôn ngữ rất nguyên thuỷ - ngôn ngữ hình ảnh. 

Pha thứ ba ngủ say không mơ. Trạng thái thứ ba này là "vô thức trừ suy nghĩ "; bạn vô ý thức - bạn không biết bạn ở đâu, bạn là ai, mọi tâm thức đã biến mất, bạn nghỉ ngơi - và với tâm thức này suy nghĩ cũng đã biến mất, mơ cũng đã biến mất nữa.

Ba trạng thái bình thường này: thức, mơ, ngủ. Tất cả chúng ta đều biết ba trạng thái nay. 

Pha thứ tư là trạng thái của thiền. Trạng thái thứ tư được gọi là samadhi, turiya. Nó có nghĩa là "ý thức trừ suy nghĩ".

Cho nên có bốn giai đoạn: ý thức cộng suy nghĩ là thức, ý thức trừ suy nghĩ là samadhi, vô thức cộng suy nghĩ là mơ, vô thức trừ suy nghĩ là ngủ.

Cho nên samadhi có cái gì đó tương tự với thức và cái gì đó tương tự với ngủ; do đó Patanjali đã định nghĩa samadhi là "ngủ thức" - ngủ vậy mà không ngủ. Ngủ theo nghĩa rằng không có ý nghĩ bây giờ, không mơ. Và không ngủ theo nghĩa rằng bạn nhận biết hoàn hảo, rằng ánh sáng của nhận biết của bạn có đó, rằng bạn có ý thức, rằng bạn biết rằng không có tri thức bây giờ, rằng bạn đang nhận biết rằng mọi suy nghĩ đã biến mất, rằng bạn nhận biết rằng bây giờ không có mơ ẩn nấp trong trường ý thức của bạn, rằng bạn tuyệt đối là số không, shunyam.

Đây là trạng thái mà phương Đông đã từng cố đạt tới. Phương Tây đã từng quá tham gia vào khoa học; do đó nó đã bỏ lỡ tôn giáo. Tham gia của phương Đông là với samadhi: do đó nó đã bỏ lỡ khoa học.

Bốn trạng thái này có thể được nghĩ theo cách khác nào đó nữa. Ý thức cộng suy nghĩ nghĩa là thức. Khoa học là hoạt động thức, triết học cũng vậy, thượng đế học cũng vậy. Thứ hai, mơ: vô thức cộng suy nghĩ. Đó là nghệ thuật là gì, thơ ca, hội hoạ, âm nhạc. Nó là hoạt động mơ, cho nên không phải là ngẫu nhiên mà chúng ta gọi nhà thơ là tay mơ, mà chúng ta gọi các nghệ sĩ là tay mơ, mà chúng ta không tin cậy vào họ mấy - họ không đáng tin cậy, họ không thể là người hướng dẫn thực tại. Chúng ta thích họ, nó là vui đùa, nhưng chúng ta không thể chấp nhận họ làm người hướng dẫn cho thực tại - họ không là vậy. Họ sống trong tưởng tượng. Họ mơ trong khi thức. Mắt họ đầy mơ. Cho nên việc thức là khoa học, triết học, thượng đế học, logic; và nghệ thuật, mọi loại nghệ thuật, là hoạt động mơ.

Vô thức trừ suy nghĩ nghĩa là ngủ. Tất nhiên mọi hoạt động dừng lại trong ngủ, cho nên chẳng cái gì được sinh ra từ ngủ - không khoa học, không nghệ thuật.

Ý thức trừ suy nghĩ là samadhi. Samadhi cho sinh ra tôn giáo. Khi Phật đạt tới samadhi Phật giáo được sinh ra. Tôn giáo được sinh ra từ samadhi, trạng thái thứ tư. Samadhi là gì? Nếu bạn có thể dừng việc suy nghĩ của bạn và vậy mà vẫn còn tỉnh táo và không rơi vào giấc ngủ. Khó khăn, gian nan, một trong những điều khó nhất, gần như không thể được. Dễ thức và nghĩ, dễ không nghĩ và rơi vào giấc ngủ, nhưng vẫn còn thức và không nghĩ là điều khó nhất, vì nó không phải là một phần của tiến hoá. Nó là cách mạng. Nó không được tự nhiên trao cho một cách tự động. Bạn phải đạt tới nó.